خطبه صد و دهم:در نکوهش دنیا

هشدار از دنیاپرستى پس از ستایش پروردگار، همانا من شما را از دنیاى حرام مى ترسانم، زیرا در کام شیرین و در دیده انسان سبز و رنگارنگ است، در شهوات و خواهشهاى نفسانى پوشیده شده، و با نعمتهاى زودگذر دوستى مى ورزد، با متاع اندک زیبا جلوه مى کند، و در لباس آرزوها خود را نشان مى دهد، و با زینت غرور خود را مى آراید، شادى آن دوام ندارد، و کسى از اندوه آن ایمن نیست شناخت ماهیت دنیا دنیاى حرام بسیار فریبنده و بسیار زیان رساننده است، دگرگون شونده و ناپایدار، فناپذیر و مرگبار، و کشنده اى تبهکار است، و آ نگاه که به دست آرزومندان افتاد و با خواهشهاى آنان دمساز شد مى نگرند که جز سرابى بیش نیست که خداى سبحان فرمود: (زندگى چون آبى ماند که از آسمان فرو فرستادیم و به وسیله گیاهان فراوان رویید سپس خشک شده، باد آنها را پراکنده نمود و خدا بر همه چیز قادر و تواناست).

کسى که از دنیا شادمانى ندید جز آنکه پس از آن با اشک و آه روبرو شد، هنوز با خوشیهاى دنیا روبرو نشده است که با ناراحتیها و پشت کردن آن مبتلا مى گردد، شبنمى از رفاه و خوشى دنیا بر کسى فرود نیامده جز آنکه سیل بلاها همه چیز را از بیخ و بن مى کنند، هرگاه صبحگاهان بیارى کسى برخیزد، شامگاهان خود را به ناشناسى مى زند، اگر از یک طرف شیرین و گوارا باشد از طرف دیگر تلخ و ناگوار است. کسى از فراوانى نعمتهاى دنیا کام نگرفت جز آنکه مشکلات و سختیها دامنگیر او شد، شبى را در آغوش امن دنیا به سر نبرده جز آنکه صبحگاهان بالهاى ترس و وحشت بر سر او کوبید، بسیار فریبنده است و آنچه در دنیاست نیز فریبندگى دارد، فانى و زودگذر است، و هر کس در آن زندگى مى کند فنا مى پذیرد روش برخورد با دنیا در زاد و توشه آن جز تقوا خبرى نیست، کسى که به قدر کفایت از آن بردارد در آرامش به سر مى برد، و آن کس که در پى به دست آوردن متاع بیشترى از دنیا باشد وسائل نابودى خود را فراهم کرده، و به زودى از دست مى رود، بسا افرادى که به دنیا اعتماد کردند، ناگهان مزه تلخ مصیبت را بدانها چشاند و بسا صاحب اطمینانى که به خاک و خونش کشید، چه انسانهاى باعظمتى را که خوار و کوچک ساخت، و بسا فخرفروشانى را که به خاک ذلت افکند حکومت دنیا ناپایدار، عیش و زندگانى آن تیره و تار، گواراى آن شور، و شیرینى آن تلخ، غذاى آن زهر، و اسباب و وسائل آن پوشیده است، زنده آن در معرض مردن، و تندرست آن گرفتار بیمارى است، حکومت آن بر باد رفته، و عزیزان آن شکست خورده متاع آن نکبت آلود و پناه آورنده آن غارت زده خواهد بود.

عبرت از گذشتگان آیا شما در جاى گذشتگان خود به سر نمى برید؟ که عمرشان از شما طولانى تر و آثارشان با دوامتر، و آرزویشان درازتر، و افرادشان بیشتر، و لشگریانشان انبوه تر بودند؟ دنیا را چگونه پرستیدند؟ و آن را چگونه بر خود گزیدند؟ و سپس از آن رخت بربستند و رفتند بى توشه اى که آنان را براى رسیدن به منزلگاه کفایت کند، و بى مرکبى که آنان را به منزلشان رساند. آیا شنیده اید که دنیا خود را فداى آنان کرده باشد؟ یا به گونه اى یاریشان داده با با آنان به نیکى به سر برده باشد؟ نه هرگز!! بلکه سختى و مشکلات دنیا چنان به آنها رسید که پوست و گوشتشان را درید، با سختیها آنان را سست و با مصیبتها ذلیل و خوارشان نمود، و بینى آنان را به خاک مالید و لگدمال کرد، و گردش روزگار را بر ضد آنها برانگیخت، شما دیدید! دنیا آن کس را که برابر آن فروتنى کرد، و آن را برگزید، و بر همه چیز مقدم داشت، که گویا جاودانه مى ماند، نشناخت و روى خوش نشان نداد تا آنکه از دنیا رفت، آیا جز گرسنگى توشه اى به آنها سپرد؟ آیا جز در سختى فرودشان نیاورد؟ و آیا روشنى دنیا جز تاریکى، و سرانجامش جز پشیمانى بود؟ پرهیز از دنیاى حرام آیا شما چنین دنیایى را بر همه چیز مقدم مى دارید؟ و بدان اطمینان مى کنید؟ یا در آرزوى آن به سر مى برید؟ پس دنیا بد خانه اى است براى کسى که خوشبین باشد، و یا از خطرات آن نترسد، پس بدانید!- و مى دانید- که آن را ترک مى کنید و از آن رخت برمى بندید، و پند گیرید از آنها که گفتند: (چه کسى از ما نیرومندتر است؟) سپس آنان را به گورهایشان سپردند بى آنکه سواره کارانشان خوانند، و در قبرها فرود آوردند بى آنکه همسایگان نامیده شوند، از سطح زمین، قبرها، و از خاک کفنها، و از استخوانهاى پوسیده همسایگانى پدید آمدند، که هیچ خواننده اى را پاسخ نمى دهند، و هیچ ستمى را باز نمى دارند، و نه به نوحه گرى توجهى دارند، نه از باران خوشحال و نه از قحطسالى نومید مى گردند، گرد هم قرار دارند و تنهایند، همسایه یکدیگرند اما از هم دورند، فاصله اى با هم ندارند ولى هیچگاه به دیدار یکدیگر نمى روند، نزدیکان از هم دورند، بردبارانى هستند که کینه ها از دل آنان رفته، بى خبرانى که حسد در دلشان فرومرده است، نه از زیان آنها ترسى، و نه به دفاع آنها امیدى وجود دارد، درون زمین را به جاى سطح آن براى ماندن انتخاب کردند و خانه هاى تنگ و تاریک را به جاى خانه هاى وسیع برگزیدند، بجاى زندگى با خویشاوندان، غربت را، و به جاى نور، ظلمت را را برگزیدند، به زمین بازگشتند چونان که در آغاز آن را پابرهنه و عریان ترک گفتند، و با اعمال خود به سوى زندگى جاویدان و خانه همیشگى کوچ کردند، آنان که خداى سبحان فرمود: (چنانکه آفرینش را آغاز کردیم، آن را باز مى گردانیم، و عده اى برماست و همانا این کار را انجام خواهیم داد).