خطبه نود و ششم:در باب اصحابش
علل نکوهش و شکست کوفیان اگر خداوند، ستمگر را چند روزى مهلت دهد، از بازپرسى و عذاب او غفلت نمى کند، و او بر سر راه، در کمینگاه ستمگران است، و گلوى آنها را در دست گرفته از فرو رفتن آب دریغ دارد. آگاه باشید! به خدایى که جانم در دست اوست، شامیان بر شما پیروز خواهند شد، نه از آن رو که از شما به حق سزاوارترند بلکه در راه باطلى که زمامدارشان مى رود شتابان فرمانبردارند، و شما در گرفتن حق من سستى مى ورزید، و هر آینه، ملتهاى جهان صبح مى کنند در حالى که از ستم زمامدارانشان در ترس و وحشتند، من صبح مى کنم در حالى که از ستمگرى پیروان خود وحشت دارم شما را براى جهاد با دشمن برانگیختم، اما کوچ نکردید، حق را بگوش شما خواندم ولى نشنیدید، و در آشکار و نهان شما را دعوت کردم، اجابت ننمودید، پند و اندرزتان دادم، قبول نکردید آیا حاضران غائب مى باشید؟ و یا بردگانى در شکل مالکان؟! فرمان خدا را بر شما مى خوانم از آن فرار مى کنید، و با اندرزهاى رسا و گویا شما را پند مى دهم از آن پراکنده مى شوید، شما را به مبارزه با سرکشان ترغیب مى کنم، هنوز سخنانم به آخر نرسیده، چون مردم سبا، متفرق شده، به جلسات خود باز مى گردید، و در لباس پند و اندرز، یکدیگر را فریب مى دهید تا اثر تذکرات مرا از بین ببرید، صبحگاهان کجیهاى شما را راست مى کنم، شامگاهان به حالت اول برمى گردید، چونان کمان سختى که نه کسى قدرت راست کردن آن را دارد و نه خودش قابلیت راست شدن را خواهد داشت اى مردمى که بدنهاى شما حاضر و عقلهاى شما پنهان و افکار و آراء شما گوناگون است و زمامداران شما دچار مشکلات شمایند، رهبر شما از خدا اطاعت مى کند، شما با او مخالفت مى کنید، اما رهبر شامیان خداى را معصیت مى کند، از او فرمانبردارند. به خدا سوگند دوست دارم معاویه شما را با نفرات خود مانند مبادله درهم و دینار با من سودا کند، ده نفر از شما را بگیرد و یک نفر از آنها را به من بدهد! روانشناسى اجتماعى مردم کوفه اى اهل کوفه! گرفتار شما شده ام که سه چیز دارید و دو چیز ندارید، کرهایى با گوشهاى شنوا، گنگهایى با زبان گویا، کورانى با چشمهاى بینا، نه در روز جنگ از آزادگانید، و نه به هنگام بلا و سختى برادران یکرنگ مى باشید تهیدست مانید!
اى مردم شما چونان شتران دورمانده از ساربان مى باشید، که اگر از سویى جمع آورى شوند از دیگر سو، پراکنده مى گردند، به خدا سوگند مى بینم که اگر جنگ سخت شود و آتش آن شعله گیرد و گرمى آن سوزان، پسر ابوطالب را رها مى کنید و مانند جدا شدن زن حامله پس از زایمان از فرزندش، هر یک به سویى مى گریزید و من در پى آن نشانه ها روانم که پروردگارم مرا رهنمون شد، و آن راه را مى روم که رسول خدا (ص) گشود، و همانا من به راه روشن حق گام به گام ره مى سپارم. مردم به اهل بیت پیامبرتان بنگرید، از آن سو که گام برمى دارند بروید، قدم جاى قدمشان بگذارید، آنها شما را هرگز از راه هدایت بیرون نمى برند، و به پستى و هلاکت باز نمى گردانند، اگر سکوت کردند سکوت کنید، و اگر قیام کردند قیام کنید، از آنها پیشى نگیرید که گمراه مى شوید، و از آنان عقب نمانید که نابود مى گردید.
وصف اصحاب پیامبر (ع) من اصحاب محمد (ص) را دیدم، اما هیچکدام از شما را همانند آنان نمى نگرم، آنها صبح مى کردند در حالیکه موهاى ژولیده و چهره هاى غبارآلوده داشتند، شب را تا صبح در حال سجده و قیام به عبادت مى گذراندند، و پیشانى و گونه هاى صورت را در پیشگاه خدا بر خاک مى ساییدند، با یاد معاد چنان ناآرام بودند گویا بر روى آتش ایستاده اند، بر پیشانى آنها از سجده هاى طولانى پینه بسته بود (چون پینه زانوهاى بزها) اگر نام خدا برده مى شد چنان مى گریستند که گریبانهاى آنان تر مى شد. و چون درخت در روز تندباد مى لرزیدند، از کیفرى که از آن بیم داشتند، یا براى پاداشى که به آن امیدوار بودند.
